In de val
Rode plassen water vullen de gaten in de laterietweg. Behoedzaam stuurt de chauffeur zijn bus omlaag over de hobbelige weg, terug richting het transmigratiedorp Brownsweg. Na 13 km en een hoogte verschil van 500 meter passeert de bus het dorpje met armoedige huisjes uit de jaren 60. De weg is nu vlak asfalt en met flinke vaart leggen we de 130 km naar Paramaribo af. Ik zie het oerwoud links en rechts van de weg. Nu en dan een zijweg met een toplaag van rode lateriet en soms een nederzetting met een paar houten huizen op witte savanne zandgrond. Dit is het Suriname zoals ik mij dat herinner van twee eerdere reizen. Hier ben je verlost van de drukte en benzinedampen van het drukke centrum van Paramaribo. Het is stil in de bus, mijn zes medereizigers kijken dromerig uit het raam, of slapen. Zelf heb ik ook moeite om wakker te blijven. Vanochtend heel vroeg opgestaan en dan vandaag drie uur gewandeld door het natuurpark van de Brownsberg. Ik droom weg en laat de dag nog eens in gedachte passeren.
In een busje met vier Nederlandse toeristen, een Deens echtpaar en een Surinaamse gids vertrek ik naar het zuiden, richting het natuurpark Brownsberg. De 500 meter hoge berg werd in het jaar 1896 door de heer John Brown aangewezen als een locatie waar veel goud te winnen zou zijn. Zowel de berg als de weg er heen kregen zijn naam. Tegenwoordig zijn nog steeds goudzoekers bezig met de winning, zowel legale als illegalen. Na de bouw van de stuwdam in de jaren 60, liep een groot gebied onder water, het huidige Brokopondomeer. Voor de duizenden verdreven bewoners werden door de staat nieuwe dorpen gebouwd, onder andere hier het dorpje Brownsweg aan de voet van de berg. Als we er met de bus doorheen rijden ziet het er saai en armoedig uit. Grauwe en bruine lage huisjes op een rij. De Chinese supermarkten met hun kleurige muurschilderingen brengen fleur in het dorp.
De klim naar het plateau op de berg gaat beginnen. Het asfalt op de weg houdt op en we gaan verder over een onverharde weg met roodachtig zand. De airco gaat uit en de ramen mogen open. Moeizaam klimt de bus omhoog over de weg met scherpe bochten. Aan weerszijden van de weg is oerwoud en soms zie ik aan een kant een afgrond door de bomen heen. De half uur durende klim eindigt op het plateau van de Brownsberg. Het terrein wordt beheerd door Stinasu, stichting natuurbehoud Suriname. Ik was er al twee keer eerder geweest en ik herken de huisjes die te huur zijn voor een overnachting en het eenvoudige restaurantje.
Een mooie plek is een uitzichtpunt aan de rand van het bergplateau, waar je een schitterend uitzicht hebt over het uitgestrekte Brokopondomeer. Er staan bankjes en als je niets te doen hebt zou je hier de hele dag kunnen zitten en zien hoe gedurende de dag met de veranderende zonnestand er steeds een ander beeld ontstaat. Hier lang blijven zitten doen we niet, want we gaan wandelen. Eerst naar het Mazaroni uitzichtpunt, een kwartier heen en een kwartier terug, als opwarmer. Het uiteindelijke doel van de wandeling zijn de watervallen, lager gelegen op de berghelling.
Ruim een jaar geleden ben ik naar de Ireneval geweest die het verste is. Helaas door het graafwerk van de goudzoekers is de bodem instabiel geworden, zodat de Irene waterval nu niet meer toegankelijk is. De tocht naar de eerste waterval, de Leoval, is korter en gemakkelijker. De kans is groot dat we onderweg wat van de fauna van het gebied zien. Er zitten veel apen, zelfs een paar soorten.
Aan het begin van de tocht zien we hoog in de boomtoppen boven ons zeker drie apen met een witte staart van tak tot tak springen. Meer apen zien we niet, maar horen in de verte doen we ze wel. Het is geen gemakkelijk pad, naarmate we lager komen is het steeds meer klauteren over boomwortels. Op de meest steile stukken van de afdaling zijn ooit traptreden gemaakt. De natuur heeft in de loop der jaren het zand tussen de treden weggespoeld. Op moeilijke plekken geeft een verweerd paaltje houvast. Anders zoek je steun bij een boomstam of een liaan.
Het is het einde van de droge tijd, dus veel water kunnen we niet verwachten van de waterval. Toch valt het mee, vanaf de 20 meter hoge rotswand klettert er een behoorlijke straal in de poel er onder. Maar zwemmen zoals in de folder van deze dagtocht gesuggereerd wordt is niet te doen. 
Zittend op een rots bekijk ik de rest van deze vallei. Er is veel schaduw door de bomen van tientallen meters hoog, maar op enkele plaatsen prikken de zonnestralen er doorheen. Zo worden enkele bomen aan de overkant van de vallei prachtig uitgelicht. Hier op deze rots overpeins ik dat dit het Suriname is wat ik wilde zien, ruiken en voelen.
En die terugweg lijkt altijd korter. Klimmen gaat mij nog steeds beter en sneller af dan afdalen. Het is midden op de dag en de bomen van het oerwoud geven schaduw en koelte. In de verte horen we de apen brullen. Grote blauwe vlinders fladderen snel voorbij, te snel voor een foto. Libellen met een haast lichtgevende kleur roze achtervolgen ons groepje. Veel te vlug naar mijn zin zijn we weer op het plateau met de vakantiebungalows. Dan krijg ik een idee: zou ik niet zo’n huisje kunnen huren en hier een hele week blijven? Gewoon niets doen en iedere dag wakker worden met de geluiden van de natuur? En dan heel lang ontbijten in het restaurantje in de open lucht.